Aliya İzzetbegoviç: Mücadele ve Vasiyet
Aliya İzzetbegoviç: Bosna Hersek’in Öncü Lideri
Mine Köseler/BURSA – BHA
Aliya İzzetbegoviç, 8 Ağustos 1925 tarihinde Bosanski Samac’ta dünyaya geldi. Üç yaşındayken ailesiyle birlikte Saraybosna’ya taşındı. Gençlik döneminde, Müslüman nüfusa yönelik ayrımcılıklara karşı duyduğu tepkiyle dikkat çekmeye başladı.
II. Dünya Savaşı ve Sonrası
İkinci Dünya Savaşı sırasında Hırvatistan’daki Ustaşa rejimi, Bosna-Hersek’i ilhak ederek Bağımsız Hırvatistan Devleti’ni kurdu. Bu dönemde Müslüman Boşnaklar büyük zulme maruz kaldı. Savaş sonrasında ise Yugoslavya Federal Halk Cumhuriyeti’nde Müslüman Boşnakların sorunlarına çözüm bulunamadı. Aliya, "Genç Müslümanlar" hareketinin önde gelen isimlerinden biri olarak biliniyor ve dini bilinç uyandırma faaliyetleri sebebiyle 1946 yılında tutuklandı.
Cezaevinden çıktıktan sonra Ziraat Fakültesi’ne kaydolan Aliya, iki yılın ardından Hukuk Fakültesi’ne geçerek buradan mezun oldu. 1949 yılında Halida ile evlenerek bir aile kuran Aliya, Leyla, Sabina ve Bakir adında üç çocuk sahibi oldu.
İnsan Hakları Mücadelesi
Aliya İzzetbegoviç, Marksist-Leninist dönemde de insan hakları mücadelesine devam etti. 1970 yılında "İslam Deklarasyonu" isimli eserini yayımladı. 1980’lerde Yugoslavya’da aşırı milliyetçi söylemler yükselmeye başladı. Aliya, "Doğu ve Batı Arasında İslam" adlı eserini yayımlamadan önce 1983’te tutuklandı ve 14 yıl hapse mahkûm edildi. Ancak 1988 yılında çıkarılan afla serbest bırakıldı.
Demokratik Eylem Partisi ve Bosna Hersek’in Bağımsızlığı
1990 yılında Demokratik Eylem Partisi’ni (SDA) kurarak ilk genel başkanlığa seçilen Aliya, Yugoslavya’nın dağılmasıyla birlikte Bosna-Hersek’teki bağımsızlık mücadelesine öncülük etti. 1992 yılında yapılan referandumda halkın büyük çoğunluğu bağımsızlık için "evet" oyu verdi. Yugoslav Halk Ordusu ve Sırp paramiliter gruplarının saldırılarına karşı Aliya, Bosnalıları direnişe çağırdı.
Bosna Savaşı ve Dayton Barış Anlaşması
Bosna Savaşı sırasında pek çok katliam ve soykırım yaşandı. Saraybosna, 3,5 yıl boyunca kuşatma altında kaldı. Prijedor, Bijelina, Zvornik, Visegrad, Srebrenitsa ve Foča gibi şehirlerde de ağır saldırılar gerçekleşti. Bu savaşta yaklaşık 200 bin insan hayatını kaybederken, 1 milyon kişi evlerini terk etmek zorunda kaldı.
1995’te Dayton Barış Anlaşması ile savaş sona erdi. Bu anlaşma ile Bosna-Hersek, Bosna-Hersek Federasyonu ve Sırp Cumhuriyeti olmak üzere iki entiteye ayrıldı. Aliya, bu anlaşmayı "Bu adil bir barış değil ama savaşın sürmesinden daha iyidir." diyerek değerlendirdi ve Bosna-Hersek’in ilk cumhurbaşkanı oldu.
Vefat ve Son Anlar
Aliya İzzetbegoviç, sağlık sorunları nedeniyle 2000 yılında görevinden istifa etti ve 19 Ekim 2003’te vefat etti. Aliya’nın oğlu Bakir İzzetbegoviç, babasının vefatından önce Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ı çağırarak Bosna-Hersek’e sahip çıkmasını vasiyet ettiğini ifade etti. Aliya, vasiyeti doğrultusunda Osmanlı askerleri ve Bosna şehitlerinin yanına gömülmek istediği için Saraybosna’daki Kovaçi Şehitliği’ne defnedildi. Mezarı sade bir tasarıma sahip olup, üzerinde Arapça "Abdullah" yani "Allah’ın kulu" ifadesi bulunmaktadır.
Eserleri
Düşünce adamı Aliya İzzetbegoviç, "Doğu ve Batı Arasında İslam", "İslam Deklarasyonu", "Özgürlüğe Kaçışım", "Tarihe Tanıklığım" ve "Köle Olmayacağız" gibi önemli eserler bıraktı.
News