Türk havacılık tarihinde en çok merak edilen projelerden biri olan THK-13, sıkça “Türkiye’nin ilk hayalet uçağı” ifadesiyle anılsa da gerçekte çok daha karmaşık bir hikaye barındırıyor. Gerçek dışı iddiaların aksine, bu projede zorlu mühendislik mücadeleleri ve talihsizlikler söz konusu.
THK-13 aslında bir hayalet uçağı değil, döneminin ilerinde bir “uçan kanat” tasarımına sahip deneysel bir planördür. “Uçan kanat” kavramı, 19. yüzyılın sonlarında aerodinamik özellikleri keşfedilen bitki tohumları üzerinden gelişim gösterdi ve özellikle 1910-1945 yılları arasında havacılık sektörünün dikkatini çekti.
Günümüzün beşinci nesil savaş uçaklarındaki “düşük görünürlük” (stealth) teknolojisi ise, uçan kanat tasarımından ziyade, Rus fizikçi Pyotr Ufimtsev’in teorilerine dayanarak keskin kenarlı gövde geometrisi gibi farklı yöntemlerle elde ediliyor.
BİR HAYALİN DOĞUŞU: THK-13 PROJESİ BAŞLIYOR
İkinci Dünya Savaşı’nın ardından, 1947 yılında Türk Hava Kurumu (THK) çatısı altında, dünya genelindeki gelişmelere paralel olarak “uçan kanat” tasarımları üzerine çalışmalar başlatıldı. THK-13’ün prototipi, ilk kez 10 Nisan 1948 tarihinde Ankara merkezli Ulus gazetesinde “Uçan kanat modelinin tecrübeleri dün yapıldı” başlığıyla duyuruldu.
Haber, THK mühendislerinden alınan bilgilerle destekleniyor; en dikkat çekici bilgi, Amerikan Northrop firmasının 400 kilometre hıza ulaşabilen 9 mürettebatlı bir uçan kanat modeli ürettiğiydi.
İLK UÇUŞLAR VE TEKNİK SORUNLAR
Türk yapımı THK-13’ün ilk uçuş denemesi 20 Ağustos 1948’de gerçekleştirildi. Bir arazi aracının arkasına bağlanan planör, 10 metrekarelik kısa sıçramalarla havalanmayı başardı. Ancak, deneme pilotu Kadri Kavukçu’nun değerlendirmesine göre, dikey dümen kontrolü ve kanatçıklar beklenen performansı sergileyemedi.
Sonraki günlerde yapılan sıçrama denemeleri sürdü ve planör, 25 Ağustos 1948’de 300 metre yüksekliğe çıkarak kısa bir süre süzülme gerçekleştirdi. Ancak pilot Kavukçu, kontrol sorunlarının devam ettiğini belirtti.
TALİHSİZ KAZALAR VE PROJENİN SONU
Sonraki gün için Ankara üzerinde planlanan uzun bir uçuş sırasında, pilot Bahaeddin İdemen’in kullandığı çekici uçağın arkasında havalanan planör, aniden kancasının kopmasıyla kontrolden çıktı. Pilot, THK-13’ü uygun bir yere indirmeye çalışırken, planörün burnu ezildi ve bir tekerleği kırıldı.
Olay yerine gelen mühendisler, hemen gereken tamiratları yaptı. Aynı gün içinde yapılan ikinci denemede, alçak süzülüş esnasında önüne aniden çıkan bir arazi aracı sebebiyle zorunlu iniş gerçekleştirdi. Bu kazada, dikey dümenler kırıldı ve kanatlarla tekerleklerde önemli hasarlar oluştu.
Hasar gören THK-13, yoğun bir onarım sürecinin ardından, 29 Eylül 1948’de yeniden sıçrama testlerine başladı; bu kez pilot Cemal Uygun görevdeydi. Başarılı testlerin ardından, daha sonra pilot Cemalettin Aytaş ile yeni bir uçuş denemesi yapılmasına karar ver
News
